Raiolas Lugo celebra 25 anos de compromiso coa atención a persoas con autismo
Jessica Fernández
A Asociación Raiolas xorde da iniciativa de sete familias que, ante a ausencia de recursos especializados na provincia, decidiron fundar a entidade en 2000. Desde entón, a asociación foise consolidando, sendo declarada de utilidade pública en 2011 e inaugurando o seu centro de día en 2024, un espazo deseñado para atender ata 15 persoas cun servizo psicopedagóxico e de logopedia individualizado e adaptado ás súas necesidades.
A misión de Raiolas Lugo céntrase en mellorar a calidade de vida das persoas con TEA/TCS e das súas familias, fomentando a integración social e familiar. Entre os valores que promove destacan o dereito a ser diferentes, o compromiso de todos os membros da asociación e a calidade na prestación dos servizos. Segundo explica o portavoz da entidade, Iván Ignacio Pérez, “a nosa finalidade é responder con eficacia ás necesidades cambiantes das persoas con autismo e ser un referente na provincia de Lugo na atención a estas persoas e as súas familias”.
Este pasado mes de xullo, coincidindo coa celebración dos 25 anos da entidade, Raiolas presentou a súa nova Xunta Directiva, composta por Lucía Candal Costa como presidenta, Benigno Ruiz Nogueiras como secretario, Ana María Castelao Segunde como tesoureira e os vogais Iván Ignacio Pérez Zolghadri (portavoz), Eva Pérez Grijalvo e Margarita Rodríguez Peinó.
“Na nosa Xunta Directiva estamos moi sincronizados coas nosas ideas e un dos aspectos que máis nos preocupa é a autonomía. Necesitamos apoio para o futuro e, mentres mantemos os proxectos actuais, tamén temos outros plans de desenvolvemento da autonomía”, explica Iván, tamén usuario de Raiolas.
Así, explica que na entidade atenden a 108 usuarios que comprenden todas as idades e diferentes niveis de dificultade, “porque unha persoa diagnosticada con TEA non é igual que outra. Por iso, a autonomía pódese traballar a todos os niveis”. Tamén contan con 13 profesionais distribuidos en sectores como a logopedia, psicopedagoxía, psicólogos e terapeuta ocupacional, ademais dunha cociñeira no centro de día.
OS PROXECTOS
Raiolas desenvolve múltiples proxectos e servizos. Entre eles, destaca o servizo de avaliación e diagnóstico, que ofrece unha análise integral e individualizada seguindo guías de boas prácticas e estándares internacionais, así como programas de intervención individualizada en psicoloxía, psicopedagoxía, logopedia e terapia ocupacional. Estas intervencións buscan favorecer o desenvolvemento das capacidades sociais, comunicativas, académicas e laborais das persoas con TEA/TCS, implicando tamén á familia e ao contorno educativo.
A entidade tamén organiza intervencións grupais por idades para xeneralizar aprendizaxes, compartir experiencias e reforzar habilidades sociais e comunicativas, ademais de campamentos urbanos de verán, ociotecas durante Nadal e obradoiros especializados en habilidades sociais, pragmáticas, cociña ou radio. Estes espazos permiten unha aprendizaxe dinámica e fomentan a autonomía e a inclusión das persoas con TEA/TCS.
Raiolas Lugo tamén promove eventos e accións solidarias como torneos de golf benéficos, mercadillos, venda de lotería de Nadal e actos en conmemoración de datas especiais, sempre co obxectivo de fortalecer os lazos entre familias e usuarios. Ademais, a Escola de Familias ofrece formación e orientación para acompañar ás familias no proceso de atención e integración das persoas con TEA/TCS.
O ESTIGMA
O portavoz da entidade explica que, en canto ao autismo, “existe moito descoñecemento” e que a sociedade en xeral e as persoas en particular deberían “coñecer a cada persoa, porque dúas persoas con autismo non se parecen en nada e non sempre se pode recoñecer a unha persoa con autismo á primeira vista. Hai persoas integradas plenamente na vida cotiá, coa súa profesión e rutina, que non se percibe que teñan autismo, mentres que outras poden presentar diferentes dificultades ou necesidades que requiren adaptacións diversas”. É dicir, subliña, “o autismo é un termo complexo e moita xente segue a percibilo como se entendía hai 40 anos, cando en realidade abarca un espectro moito máis amplo”.
Así, di que o primeiro paso para superar o estigma é que os pais “acepten o diagnóstico cando un fillo ou filla ten autismo”. Moitas veces, explica, non se diagnostica porque non hai uns síntomas moi evidente, pero “o ideal é diagnosticalo canto antes para ofrecer unha atención temperá que favoreza a evolución e a autonomía da persoa”. Con este primeiro paso de aceptación, a persoa con autismo e a súa contorna poden favorecer a evolución deste trastorno, sempre acompañado de familia, profesionais e amizades, que poden ter tamén autismo ou non. Por iso, cre importante “fortalecer a unión entre persoas con dificultades semellantes”. E incide Iván na palabra “dificultades”, xa que o termo “discapacidade” pode asustar aos pais, “e non sempre reflicte a realidade”, explica, e sentenza que “ter autismo implica un proceso que require apoio para coñecerse mellor, sen tomalo como unha nota ou unha etiqueta”.
O portavoz de Raiolas dános un exemplo: “Se tes un 50 % de discapacidade intelectual e despois perdes dous dedos no traballo e tes un 50 % de discapacidade física, ¿xa tes un 100 % de discapacidade? É un concepto equivocado. Ter autismo implica un proceso e necesitar un apoio para coñecerse mellor, pero non hai que tomalo como unha nota. Aprobado, non aprobado, insuficiente… é o sistema que hai e hai que conseguir eses puntos, porque tamén poden permitir acceder a certos servizos. Por iso é importante pasar por ese proceso, pero sen acomplexarse polo número que se obteña”.
O FUTURO
Como proxectos de futuro, Iván comenta que o máis urxente é cambiar o plan das sesións, xa que “temos horarios de atención moi diferentes e imos modificalos en sesións de 30 minutos ou dunha hora. Isto permitiralles ás profesionais a xestionar mellor o tempo para que o persoal técnico teña máis oportunidades de reunirse entre eles para poder ofrecer unha atención máis coordinada aos usuarios”.
Ademais, indica que para poder aumentar a calidade dos servizos, necesitan máis axuda para seguir evolucionando, “xa que estamos chegando á saturación e hai persoas que necesitan atención, pero nin o tempo nin os profesionais son suficientes. Polo que, para seguir medrando, necesitamos financiamento estable; e incrementar significa contratar máis xente. Pero tamén precisamos reforzar a visibilización, porque non se nos coñece o suficiente”, explica.
Así, subliña que “necesitamos que os poderes públicos asuman a súa parte de responsabilidade, porque estamos a realizar un labor que noutro sitio non se leva a cabo. Raiolas nunca debería ter existido, nin debería existir, pero nós cubrimos unhas necesidades das que non se ocupan as autoridades. Por iso, os poderes públicos teñen que axudarnos non só coa boa palabra, senón dotándonos de recursos, porque sempre apreciamos que se nos dea visibilidade, pero hai necesidades concretas que requiren financiamento”.
Nesta liña, lamenta que “hai moitas máis familias ás que poderiamos axudar e non o estamos a facer por falta de medios. De feito, por exemplo, para poder ser usuario ou socio, só acollemos persoas con diagnóstico. Se puidésemos, teriamos máis posibilidades de acoller persoas con sospeita de diagnóstico, pero agora non temos prazas suficientes para atender a ese colectivo”.
Por iso, un dos retos máis importantes para Raiolas nun longo prazo sería promover a creación dunha vivenda inclusiva, como os pisos tutelados, un espazo onde os mozos e mozas poidan desenvolverse de forma autónoma na súa vida diaria, sempre axudados por profesionais e apoiándose mutuamente. É dicir, ter o local de Raiolas, o centro de día e unhas vivendas tuteladas co obxectivo de potenciar a autonomía.
En definitiva, a renovación da Xunta Directiva supón unha oportunidade para seguir ampliando servizos, proxectos e actividades, mantendo como eixo central a autonomía e o desenvolvemento integral das persoas con TEA/TCS.